سونوگرافی رحم و تخمدان
سونوگرافی رحم و تخمدان یکی از رایج‌ترین و مؤثرترین روش‌های تصویربرداری در مراقبت‌های زنان محسوب می‌شود که نقش مهمی در تشخیص، پیگیری و مدیریت بیماری‌های زنان دارد. این روش غیرتهاجمی، سریع و بدون درد، امکان بررسی دقیق ساختارهای داخلی لگن، از جمله رحم، تخمدان‌ها و لایه‌های مخاطی را برای پزشکان فراهم می‌کند.
سونوگرافی رحم و تخمدان برای تشخیص اختلالات قاعدگی، بررسی ناباروری، شناسایی کیست‌ها و فیبروم‌ها و همچنین پایش مراحل اولیه بارداری کاربرد دارد. در این مقاله، با انواع سونوگرافی رحم و تخمدان، زمان مناسب انجام آن در چرخه قاعدگی و سایر نکات ضروری آشنا خواهید شد.
📞 0912-020-1734
در بیمارستان مجازی ایران، کیفیت، سرعت و تخصص را در اولویت قرار داده‌ایم.
با اطمینان به ما بسپارید و تجربه‌ای بی‌نظیر از خدمات حرفه‌ای و مطمئن را داشته باشید.
سونوگرافی رحم و تخمدان چیست؟
سونوگرافی رحم و تخمدان، که گاهی با نام‌های سونوگرافی لگن یا سونوگرافی بارداری نیز شناخته می‌شود، روشی تصویربرداری است که با استفاده از امواج صوتی، تصاویر دقیق از اجزای داخلی لگن ارائه می‌دهد. این روش غیرتهاجمی و بدون درد، بدون استفاده از اشعه مضر، اطلاعات مهمی در اختیار پزشکان قرار می‌دهد و به تشخیص زودهنگام بسیاری از مشکلات سلامت زنان کمک می‌کند.
سونوگرافی رحم و تخمدان برای بررسی سرویکس (دهانه رحم)، لوله‌های فالوپ، تخمدان‌ها، رحم و واژن به کار می‌رود و بسته به هدف انجام آن، انواع مختلفی دارد:
- سونوگرافی شکمی: اندام‌های داخلی لگن را از طریق دیواره شکم بررسی می‌کند.
- سونوگرافی بارداری: مشابه سونوگرافی شکمی است، اما تمرکز آن روی مشاهده جنین داخل رحم است.
- سونوگرافی ترانس‌واژینال: از طریق واژن انجام می‌شود و تصاویر دقیقی از رحم و تخمدان‌ها ارائه می‌دهد.
چرا آزمایش رحم و تخمدان ضروری است؟
اما چرا این آزمایش انجام می‌شود؟ در ادامه مهم‌ترین دلایل انجام سونوگرافی رحم و تخمدان را بررسی می‌کنیم:
- ارزیابی مشکلات ساختاری در رحم یا تخمدان‌ها؛
- بررسی احتمال وجود سرطان در رحم، تخمدان‌ها یا مثانه؛
- تعیین محل دقیق IUD (وسیله داخل رحمی)؛
- شناسایی توده‌ها مانند کیست‌ها، فیبروم‌ها یا تومورهای غیرسرطانی؛
- بررسی علت خونریزی غیرطبیعی یا درد در ناحیه لگن؛
- ارزیابی و پیگیری مشکلات ناباروری؛
- پایش رشد جنین در دوران بارداری؛
- تشخیص بیماری التهابی لگن (PID)، که شامل عفونت رحم، تخمدان‌ها یا لوله‌های فالوپ است؛
- شناسایی بارداری خارج رحمی (وقتی تخمک بارور شده خارج از رحم رشد می‌کند)؛
- تعیین محل دقیق نمونه‌برداری بافت رحم هنگام انجام بیوپسی آندومتر.
چه زمانی برای انجام سونوگرافی رحم و تخمدان بهتر است؟
پزشک ممکن است برای تعیین وقت سونوگرافی رحم و تخمدان، از شما درباره زمان قاعدگی سؤال کند یا توصیه کند که بهترین زمان انجام این سونوگرافی، بین روزهای ۵ تا ۱۰ چرخه قاعدگی است. دلیل این موضوع آن است که انتخاب زمان مناسب، نقش مهمی در وضوح تصاویر و دقت تشخیص دارد.
سونوگرافی رحم و تخمدان در دوره‌های مختلف سیکل ماهانه
اگر چرخه قاعدگی منظمی دارید، انتخاب زمان مناسب برای سونوگرافی می‌تواند نقش مهمی در وضوح و کیفیت تصاویر ایفا کند. چرخه قاعدگی معمولاً حدود ۲۸ روز طول می‌کشد و به دو فاز اصلی تقسیم می‌شود:
۱. نیمه اول چرخه (قبل از تخمک‌گذاری):
در این فاز، بدن برای بارداری احتمالی آماده می‌شود. در هفته اول، پوشش داخلی رحم (آندومتر) که از ماه قبل تشکیل شده بود، دفع می‌شود (قاعدگی). سپس با افزایش هورمون استروژن، آندومتر دوباره شروع به ضخیم‌شدن می‌کند و ساختاری سه‌لایه به دست می‌آورد که برای لانه‌گزینی مناسب است.
۲. نیمه دوم چرخه (بعد از تخمک‌گذاری):
پس از تخمک‌گذاری، آندومتر ضخیم‌تر و روشن‌تر می‌شود و در سونوگرافی، تشخیص برخی جزئیات ظریف ممکن است دشوارتر باشد. با این حال، در صورت نیاز به بررسی بارداری، درد مزمن یا اختلالات هورمونی، انجام سونوگرافی در این مرحله نیز امکان‌پذیر است.
بهترین زمان برای انجام سونوگرافی: روزهای ۵ تا ۱۰ چرخه قاعدگی
در این بازه زمانی، پزشک دید بسیار روشن و دقیقی از ضخامت و ساختار آندومتر دارد و امکان بررسی دقیق‌تر وجود پولیپ، فیبروم یا سایر ناهنجاری‌ها فراهم می‌شود.
بهترین زمان سونوگرافی برای تشخیص اختلالات و مشکلات تخمدان
بهترین زمان انجام سونوگرافی برای بررسی باروری بستگی به هدف معاینه دارد. انواع مختلف سونوگرافی در مراحل متفاوت چرخه قاعدگی انجام می‌شوند تا اطلاعات دقیق و کاربردی فراهم کنند:
- پایش رشد فولیکول‌ها: این سونوگرافی برای بررسی رشد فولیکول‌های تخمدان انجام می‌شود و معمولاً از روز دهم چرخه قاعدگی در نیمه اول شروع شده و هر چند روز یک‌بار تکرار می‌شود. زمان دقیق بسته به طول چرخه قاعدگی متفاوت است.
- ارزیابی ضخامت و سلامت آندومتر: برای بررسی ضخامت و وضعیت پوشش داخلی رحم که نقش مهمی در لانه‌گزینی تخمک دارد، این سونوگرافی معمولاً در نیمه دوم چرخه قاعدگی، نزدیک یا بعد از زمان تخمک‌گذاری انجام می‌شود.
- بررسی تعداد فولیکول‌های آنترال: این معاینه معمولاً در روزهای ۲ تا ۵ چرخه قاعدگی انجام می‌شود و به ارزیابی ذخیره تخمدانی (تعداد و کیفیت تخمک‌ها) کمک می‌کند.
- سونوگرافی پس از تخمک‌گذاری: در برخی موارد برای بررسی موفقیت تخمک‌گذاری انجام می‌شود تا مشخص شود تخمک‌گذاری به‌طور کامل رخ داده است یا خیر.
- بررسی کلی سلامت رحم و تخمدان‌ها: اگر هدف شناسایی مشکلات ساختاری مانند فیبروم، پولیپ یا کیست باشد، این سونوگرافی می‌تواند در هر زمان از چرخه قاعدگی انجام شود.
نحوه انجام سونوگرافی رحم و تخمدان
سونوگرافی با استفاده از دستگاهی به نام ترانسدیوسر (مبدل) انجام می‌شود. این دستگاه امواج صوتی با فرکانس بسیار بالا و غیرقابل‌شنیدن برای گوش انسان تولید می‌کند. مبدل روی پوست قرار می‌گیرد و امواج صوتی از طریق بافت‌ها به اندام‌ها و ساختارهای داخلی بدن منتقل می‌شوند. سپس این امواج پس از بازتاب از اندام‌ها دوباره توسط مبدل دریافت شده و رایانه متصل به دستگاه آن‌ها را به تصاویر واقعی از اندام‌ها و بافت‌های داخلی تبدیل می‌کند.
سونوگرافی رحم و تخمدان به دو روش انجام می‌شود:
- سونوگرافی شکمی (ترانس‌آبدومینال): مبدل روی سطح شکم قرار می‌گیرد و با کمک ژل مخصوص تصاویر از روی پوست گرفته می‌شود.
- سونوگرافی واژینال (ترانس‌واژینال): مبدل باریک و بلند با پوشش لاتکس و ژل روان‌کننده به‌آرامی وارد واژن می‌شود تا تصاویر دقیق‌تر و واضح‌تری از رحم و تخمدان‌ها به دست آید.
نوع روش سونوگرافی به هدف انجام آزمایش بستگی دارد؛ گاهی یکی از این روش‌ها کافی است و در برخی موارد پزشک هر دو روش را به‌صورت ترکیبی برای تشخیص دقیق‌تر به‌کار می‌برد.
سونوگرافی شکمی رحم و تخمدان چگونه انجام می‌شود؟
سونوگرافی شکمی از طریق سطح شکم انجام می‌شود. فرد به پشت روی تخت معاینه دراز می‌کشد و تکنسین مقدار کمی ژل مخصوص روی مبدل می‌زند. این ژل باعث حرکت راحت‌تر مبدل روی پوست، جلوگیری از ورود هوا بین دستگاه و پوست و افزایش کیفیت تصاویر می‌شود. سپس مبدل به‌آرامی روی پوست شکم حرکت داده می‌شود. این روش کاملاً بدون درد است و معمولاً برای بررسی‌های کلی اندام‌های لگن به‌کار می‌رود.
سونوگرافی واژینال رحم و تخمدان چگونه انجام می‌شود؟
سونوگرافی ترانس‌واژینال از طریق واژن انجام می‌شود. در این روش، مبدل با ژل روان‌کننده و پوششی محافظ پوشانده شده و چند سانتی‌متر وارد واژن می‌شود. این نوع سونوگرافی ممکن است کمی احساس فشار یا ناراحتی ایجاد کند، اما معمولاً دردناک نیست. پزشک با حرکت دادن مبدل در زوایای مختلف، تصاویر دقیق و واضحی از رحم، تخمدان‌ها و بافت‌های اطراف به‌دست می‌آورد.
تفاوت سونوگرافی شکمی و واژینال
به‌طور کلی، سونوگرافی ترانس‌واژینال دقت بالاتری در بررسی ساختارهای داخلی لگن دارد و به‌ویژه برای ارزیابی اوایل بارداری یا مشکلات مربوط به تخمدان و رحم مناسب است، در حالی که سونوگرافی شکمی بیشتر برای بررسی‌های عمومی یا در شرایطی که سونوگرافی واژینال قابل انجام نباشد، استفاده می‌شود.
تفسیر نتایج سونوگرافی رحم و تخمدان
رادیولوژیست تصاویر سونوگرافی شما را به‌دقت بررسی و تحلیل می‌کند. پس از ارزیابی، گزارشی رسمی تهیه و برای پزشک تجویزکننده ارسال می‌شود. سپس پزشک نتایج نهایی را با شما در میان می‌گذارد. در برخی شرایط خاص، رادیولوژیست ممکن است بلافاصله پس از انجام سونوگرافی، نتایج را به‌طور مستقیم با شما مطرح کند.
نمونه جواب آزمایش نرمال و غیر نرمال سونوگرافی رحم و تخمدان
در سونوگرافی رحم و تخمدان، یکی از مهم‌ترین مواردی که بررسی می‌شود، ضخامت و ساختار آندومتر (پوشش داخلی رحم) است. ضخامت آندومتر بسته به سن، وضعیت قاعدگی و مرحله چرخه قاعدگی متفاوت است.
نمونه نرمال سونوگرافی رحم و تخمدان به این صورت است:
- پس از قاعدگی: آندومتر نازک و یکنواخت، با ضخامت حدود ۱ تا ۴ میلی‌متر.
- فاز رشد (قبل از تخمک‌گذاری): ضخامت ۴ تا ۸ میلی‌متر، با نمای سه‌لایه‌ای (سه‌خطی).
- فاز ترشحی (بعد از تخمک‌گذاری): آندومتر ضخیم‌تر، تا حدود ۱۴ میلی‌متر، و کاملاً روشن (اکوژن) در سونوگرافی.
- در زنان یائسه: آندومتر نازک‌تر از ۵ میلی‌متر در حالت نرمال و بدون خونریزی.
در سونوگرافی غیرنرمال، ممکن است موارد زیر مشاهده شوند:
- ضخامت آندومتر بیش از ۵ میلی‌متر در زنان یائسه با خونریزی: احتمال وجود پولیپ، هایپرپلازی (ضخیم‌شدگی غیرطبیعی) یا حتی سرطان آندومتر.
- ضخامت آندومتر بیش از ۹ میلی‌متر در زنان یائسه بدون علائم: نیاز به بررسی بیشتر و نمونه‌برداری.
- نمای ناهمگن یا وجود کیست در آندومتر: ممکن است نشان‌دهنده آتروفی کیستیک، پولیپ، هایپرپلازی یا سرطان باشد.
- در افراد پرخطر (چاقی مفرط، دیابت، فشار خون مزمن، مصرف تاموکسیفن): اگر ضخامت آندومتر بیش از ۱۶ میلی‌متر باشد، نمونه‌برداری توصیه می‌شود.
کلام آخر
سونوگرافی رحم و تخمدان یک روش تشخیصی دقیق، ایمن و ضروری برای بررسی سلامت دستگاه تناسلی بانوان محسوب می‌شود. این روش در تشخیص به‌موقع مشکلاتی مانند کیست، فیبروم، خونریزی‌های غیرطبیعی، اختلالات قاعدگی، ارزیابی باروری و پایش بارداری نقش مؤثری دارد. انتخاب زمان مناسب برای انجام سونوگرافی و آشنایی با روش‌های مختلف آن، می‌تواند دقت تشخیص را افزایش داده و نگرانی‌های بیماران را کاهش دهد.
اگر درباره نتایج سونوگرافی خود سؤالی دارید یا مطمئن نیستید که در شرایط فعلی نیاز به انجام این آزمایش دارید، مشاوره با پزشک متخصص زنان بسیار مفید است. از طریق سایت بیمارستان مجازی ایران می‌توانید به‌صورت فوری، آنلاین و کاملاً محرمانه با پزشکان متخصص گفتگو کنید و پاسخ سؤالات خود را دریافت نمایید.
سلامتی در طول زندگی مهم‌ترین دارایی ماست و مراقبت از خود مسئولیتی است که بر دوش هر فردی قرار دارد.
بیمارستان مجازی ایران با هدف ارائه خدمات پزشکی به صورت آنلاین و در دسترس برای تمام افراد، در تلاش است تا با کمترین هزینه و سریع‌ترین زمان ممکن، خدمات درمانی را به شما ارائه دهد. این بیمارستان مجازی با استفاده از فناوری‌های پیشرفته، قادر است تا با بهترین کیفیت، مشاوره‌ها و درمان‌های پزشکی را به شما ارائه کند. با تیمی از پزشکان متخصص و کارشناسان پزشکی، بیمارستان مجازی ایران به شما این امکان را می‌دهد که بدون نیاز به مراجعه حضوری، در اسرع وقت و با صرفه‌جویی در هزینه‌ها، از خدمات پزشکی بهره‌مند شوید.
این خدمات شامل مشاوره آنلاین با پزشکان متخصص، دریافت نسخه‌های پزشکی، بررسی علائم بیماری‌ها، و پیگیری‌های درمانی به صورت مجازی است که می‌توانید از هر کجا و در هر زمان از آن استفاده کنید. بیمارستان مجازی ایران به شما کمک می‌کند تا با کاهش هزینه‌ها و زمان مورد نیاز برای درمان، به راحتی به مراقبت‌های بهداشتی دسترسی پیدا کنید. هدف اصلی این بیمارستان، فراهم آوردن خدمات بهداشتی با کیفیت بالا و دسترسی آسان به مراقبت‌های پزشکی برای همه افراد است.
